Uprawa maliny: doradztwo w zakresie odżywiania upraw

Zapotrzebowanie na składniki odżywcze

Makroelementy	Azot (N)	Fosfor (P2O5)	Potas (K2O)	Magnez (MgO)	Wapń (CaO)	Siarka (S)
Makroelementy (kg/ha)	70-90	25-35	150-180	20-40	60-80	30-50
Mikroelementy	B	Cu	Mn	Mo	Zn	Fe
Mikroelementy (g/ha)	8-12	5-10	8-12	0,2-0,3	20-25	50-80

Kwiaty maliny są bardzo wrażliwe na niską temperaturę. Temperatura powietrza poniżej 10oC spowalnia ich rozwój i obniża jakość. Wpływa również niekorzystnie na aktywność owadów zapylających, co w efekcie zmniejsza plonowanie roślin oraz jakość plonu.

Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe zależy od fazy rozwojowej roślin. Największe potrzeby pokarmowe malina ma w stosunku do potasu, azotu i wapnia. Zapotrzebowanie to wzrasta wraz z rozwojem roślin i osiąga wartość maksymalną w okresie wzrostu owoców oraz ich dojrzewania.

Rola składników odżywczych

Azot

Malina ma dość duże wymagania pokarmowe wobec azotu. Azot wchodzi w skład aminokwasów, białek i kwasów nukleinowych, czyli jest niezbędny do wzrostu, zarówno w fazie podziału komórkowego, jak i wzrostu wegetatywnego (wydłużania pędów, rozwoju i wzrostu liści). Jako składnik chlorofilu wpływa bezpośrednio na fotosyntezę, ponieważ jest częścią enzymu RuBisCO, odgrywającego zasadniczą rolę w wiązaniu dwutlenku węgla przez rośliny. Prawidłowe zaopatrzenie maliny w ten składnik decyduje nie tylko o wielkości plonu, lecz także o jego jakości. Jednak zbyt wysokie nawożenie azotem prowadzi od nadmiernego wzrostu wegetatywnego roślin, słabego zawiązywania owoców, zmniejszenia plonowania oraz gnicia owoców.

Fosfor

Zapotrzebowanie maliny na fosfor jest relatywnie niewielkie. Rola tego składnika dla roślin jest jednak znacząca. Fosfor jest integralną częścią błon komórkowych, co sprawia że rośliny funkcjonują prawidłowo. Jest również składnikiem pokarmowym, który uczestniczy bezpośrednio w produkcji energii przez rośliny – jest zatem niezbędny w całym okresie wegetacji. W przypadku maliny jest to niezmiernie istotne bowiem najbardziej „energochłonnymi” fazami wzrostu roślin są: wzrost wegetatywny, kwitnienie, zawiązywanie owoców oraz ich wzrost. Fosfor u młodych roślin wspomaga wzrost systemu korzeniowego, co pozwala na szybszą ich adaptację do warunków polowych.

Potas

Malina ma bardzo duże wymagania pokarmowe w stosunku do potasu. Potas odpowiada w roślinach za prawidłowe funkcjonowanie wielu procesów fizjologicznych. Najważniejsze z nich to regulowanie gospodarki wodnej roślin oraz udział w biosyntezie cukrów. Potas korzystnie wpływa na soczystość, jędrność, intensywne wybarwienie oraz na smak malin.

Wapń

Malina ma duże zapotrzebowanie na wapń. Składnik ten jest niezbędny do tworzenia struktury ściany komórkowej (wraz z borem) – ma zatem znaczenie strukturalne, budulcowe. Wzmacnia w ten sposób naturalną wytrzymałość roślin na czynniki stresowe – biologiczne (choroby) oraz środowiskowe (np. niską temperaturę). Jest jednym z ważniejszych składników pokarmowych odpowiadających za jakość malin. Zapobiega rozpadaniu się owoców.

Deficyty składników odżywczych

	Składnik odżywczy	Opis
	Azot	Występuje znaczne osłabienie zarówno wzrostu wegetatywnego, jak i owocowania. Ogólna chloroza starszych liści rośliny - są jasnozielone do żółtych. Mogą przedwcześnie opadać.Młodsze liście pozostają nadal zielone od azotu zmobilizowanego ze starszych liści.
	Fosfor	Niedobór fosforu objawia się słabym ukorzenieniemsię roślin, zahamowaniem ich wzrostu i wytwarzaniem małych, ciemnych, matowych szarozielonych liści. Barwa liści zmienia się od fioletowej do brązowej na całej blaszce lub na jej zewnętrznych obszarach. Efektywność tworzenia nowych pędów owoconośnych maleje. Zmniejsza się zawiązywanie owoców, co bezpośrednio wpływa na plonowanie roślin. Niedobór fosforu występuje najczęściej na glebach o zbyt niskim pH - poniżej 5,8.
	Potas	Objawy niedoboru potasu występują na młodych liściach. Krawędzie i wierzchołki ich są zbrązowiałe i ulegają nekrozie. W miarę upływu czasu nekroza objawia się w przestrzeniach międzyżyłkowych między głównymi żyłkami, wraz z chlorozą międzyżyłkową. Zawiązanie owoców jest ograniczone.
	Wapń	Najczęściej nastarszych liściach widoczna jest chlorozamiędzyżyłkowa z małymi białymi plamkami rozmieszczonymi nieregularnie na blaszce. Brzegi liści mają matowy odcień, więdną i zamierają. Pędy mogą całkowicie zamierać. Dojrzewanie owoców jest opóźnione.
	Magnez	Objawy niedoboru magnezu występują najpierw na starszych liściach - ogólna chloroza mimo, że żyłki nie tracą zielonej barwy. Przy dużym niedoborze dochodzi do ich zasychania z powodu nekrozy międzyżyłkowej. Objawy mogą wystąpić na glebach piaszczystych i po zastosowaniu wysokich dawek K. Mogą również pojawić się podczas bardzo gorącej, suchej pogody.Owoce z roślin z niedoborem magnezu są jaśniejsze i mają zdecydowanie mniejszą jędrność.
	Siarka	Objawy niedoboru siarki są zbliżone do objawów niedoboru azotu, ale chloroza postępuje ogólnie i jednakowo na całej roślinie, włącznie z młodszymi liśćmi. Typowe jest zaczerwienienie ogonków i żyłek liści. Starsze liście zaczynają więdnąć i wykazują brzeżną chlorozę z późniejszym zamieraniem tkanki rozprzestrzeniającym się na blaszce. W końcu starsze pędy zamierają. Plonowanie roślin jest istotnie zmniejszone.
	Bor	Niedobór boru objawia się bardzo szybko - zazwyczaj od młodszych liści, które mają jaśniejszą barwę. Na starszych liściach przejawia się chlorozą międzyżyłkową. Sporadycznie może wystąpić pękanie łodyg.Mniej jest kwiatów, a zawiązywanie owoców jest słabe.
	Miedź	Objawy niedoboru miedzi pojawiają się dość późno. Mogą przejawiać się lekką ogólną chlorozą wraz z trwałą utratą turgoru w młodych liściach. Brzegi liści zwijają się i wysychają. Kwitnienie i owocowanie jest bardzo słabe.
	Żelazo	Pierwszym objawem niedoboru żelaza jest chloroza międzyżyłkowa najmłodszych liści, która zamienia się w ogólną chlorozę, a wreszcie powoduje całkowite wybielenie liścia. Chloroza u podstawy liści, z częściowo zielonym pierzastym użyłkowaniem. Dopóki liść całkowicie nie zbieleje, może się zregenerować po zastosowaniu żelaza.
	Mangan	We wcześniejszych fazach na młodych liściach pojawia się lekka chloroza. Przy znacznym niedoborze na starszych liściach są widoczne pierzaste żyłki. Następnie wzdłuż żyłek postępuje brązowoszara nekroza.
	Molibden	Wczesnym objawem niedoboru molibdenu jest ogólna chloroza. Przy utrzymującym się jego niedoborze starsze liście mają wodniste, bladozielone przebarwienia na obrzeżach. Więdną, stają się szarobrązowe i ostatecznie obumierają. Wzrost i kwitnienie są słabe.
	Cynk	Niedobór cynku powoduje karłowacenie roślin, skrócenie międzywęźli i zwijanie do góry młodych liści. Na liściach mogą pojawić się szarobrązowe lub brązowe plamy. Liście są małe.

Nawożenie maliny owocującej latem – uprawa w gruncie

Azot

Przed założeniem plantacji należy wykonać analizę gleby na zawartość azotu mineralnego w glebie (obu form: azotanowej i amonowej). Przed sadzeniem malin należy wzbogacić glebę w 40-50 kg N/ha uwzględniając azot już dostępy dla roślin. Pozostałą część można dostarczać stopniowo co tydzień poprzez fertygację lub w 1-2 dawkach standardowych nawozów doglebowych zawierających azot. Malina dobrze reaguje na nawożenie azotem w okresie intensywnego wzrostu. Zbyt obfite nawożenie azotem sprzyja jednak silnemu wzrostowi pędów i liści, co ogranicza owocowanie i jakość plonu. Malina bardzo dobrze reaguje na nawożenie azotanową (N-NO₃-) formą azotu, która wspomaga również pobieranie potasu. Udział formy amonowej (N-NH₄+) powinien być nie większy niż 10-15% całkowitej dawki tego składnika podanej roślinom.

Fosfor

Może zostać dostarczony w całości przed sadzeniem maliny w czasie przygotowania gleby do uprawy. Ze względu na ograniczoną mobilność tego składnika w glebie, konieczne jest wymieszanie zastosowanego nawozu fosforowego z glebą do głębokości 20-25 cm. W kolejnych sezonach nawożenie fosforem należy prowadzić pozakorzeniowo (w okresie wegetacji) lub jesienią (nawozy doglebowe). Nawożenie doglebowe może być jednak mało skuteczne na glebach kwaśnych.

Potas

Malina ma duże zapotrzebowanie względem potasu. Nawożenie tym składnikiem można wykonać na dwa sposoby – jednorazowo przed sadzeniem roślin (używając nawozów otoczkowanych o wydłużonym okresie działania) lub w trakcie wegetacji. W pierwszym roku po posadzeniu roślin nawozy potasowe można zastosować jesienią – w celu wykorzystania składników wiosną roku następnego. W następnych latach nawozy potasowe należy jednak stosować wiosną – przed kwitnieniem roślin. Malina jest bardzo wrażliwa na chlorki. Zatem należy stosować bezchlorkowe nawozy potasowe, np., siarczan potasu.
W uprawach z fertygacją zaleca się stopniowe zasilanie roślin potasem co tydzień od rozwoju kwiatostanów do dojrzewania owoców.

Magnez

Może zostać zastosowany przed sadzeniem roślin – w czasie przygotowania gleby pod uprawę. Skuteczne jest również nawożenie nim pozakorzeniowe – w okresie intensywnego wzrostu roślin.

Wapń

Nawożenie wapniem na plantacjach z fertygacją należy prowadzić od rozwoju pierwszych kwiatostanów do początku dojrzewania owoców. Na plantacjach, na których stosuje się standardowe doglebowe nawozy wapniowe (zazwyczaj saletrę wapniową) należy zastosować dwie dawki – pierwszą (30-40% całkowitej) na początku rozwoju pierwszych liści, kwiatostanu, a drugą po zawiązaniu owoców. W uprawie malinybardzo skuteczne jest również stosowanie wapnia pozakorzeniowo.
Nawadnianie ma zasadnicze znaczenie w wysokotowarowej produkcji malin. System korzeniowy rośliny jest płytki — w glebie gliniastej 80–90% jego masy znajduje się na głębokości do 20 cm, a w dobrze zdrenowanych glebach piaszczysto-gliniastych jest to 50%. Osiągnięcie jak największych plonów wymaga zatem częstych i krótkich cykli nawadniania połączonych z nawożeniem roślin (fertygacja). Najczęściej stosowaną metodą zasilania jest nawadnianie kropelkowe. Umożliwia ono precyzyjne odmierzanie ilości wody, a także zasilanie mikroelementami dzięki użyciu rozpuszczalnych w wodzie nawozów.