Droogteplekken (dry patch) in gras: oorzaken en oplossingen

Veel greenkeepers zullen in de zomermaanden te maken hebben gehad met droogteplekken. Het is tegenwoordig een standaardpraktijk om deze plekken te behandelen met wetting agents. Het is daarbij echter belangrijk om onderscheid te maken tussen droogtestress en echte droogteplekken.

Een droogteplek (dry patch) wordt gedefinieerd als een stuk gras dat uitdroogt en bij toediening van grote hoeveelheden water nauwelijks water opneemt. Meestal is de bodem op deze plekken ook waterafstotend. Het ontstaan van waterafstotende grond wordt in verband gebracht met de aanwezigheid van heksenkringen en met de afbraak van organisch materiaal in de wortelzone als onderdeel van natuurlijke afbraakprocessen van planten.

Bij droogtestress is er geen sprake van waterafstotende grond en is de droogte een gevolg van andere grasproblemen. Een voorbeeld hiervan is een slechte irrigatiedekking waardoor plekken met droogtestress ontstaan. Een andere oorzaak van droogtestress is een slechte beworteling door verschillende oorzaken. Hierdoor kan de plant het beschikbare water niet opnemen.

De meeste waarnemers zijn het erover eens dat droogteplekken tegenwoordig vaker voorkomen dan twintig of dertig jaar geleden. Het is dan ook niet verwonderlijk dat er steeds meer wetting agents verkrijgbaar zijn, die in de eerste plaats bedoeld zijn om dit specifieke probleem aan te pakken. Het aantal wetting agents neemt elk jaar toe. Het is nog niet zo lang geleden dat er slechts een handjevol wetting agents verkrijgbaar was, die alleen werden gebruikt in bepaalde situaties of onder extreem hydrofobe bodemomstandigheden.

Er zijn verschillende oorzaken waarom er steeds meer lokale droogteplekken optreden.

Bij greens met een zanderige bodem is de wortelzone altijd al enigszins waterafstotend. Dit probleem wordt echter versterkt doordat er steeds minder materialen met een fijne textuur aanwezig zijn in de wortelzone en topdressings deze ook steeds minder vaak bevatten. Dit wordt nog verergerd door de mate van betreding en de stress waaraan het gras wordt blootgesteld. Aangezien steeds vaker het doel is om putting greens het hele jaar door in perfecte staat te houden, wordt er langer kort gemaaid en worden er minder water en meststoffen toegediend. Dit heeft onvermijdelijk gevolgen voor het gras en de wortelzone. Waterafstotende grond en wortelzones zullen dan ook in de toekomst een belangrijk probleem blijven vormen voor de meeste greenkeepers.

Afbeelding 1. Monster genomen uit een droogteplek (rechts) en normaal gras (links).

Bij onderzoek naar droogteplekken en waterafstotende bodems is aangetoond dat er bij droogteplekken waterafstotend materiaal in de wortelzone aanwezig is. Het gaat hierbij om wasachtige waterafstotende verbindingen die zich hechten aan zanddeeltjes in de wortelzone, waardoor het geheel waterafstotend wordt. Dit is goed zichtbaar aan bodemmonsters uit een droogteplek of een stuk waterafstotende bodem. Te zien is een stuk lichter, droger materiaal dat gemakkelijk uit elkaar valt (afbeelding 1) De beworteling heeft hier vaak onder te lijden, en aan de oppervlakte parelt het water (afbeelding 2). Vaak kan de grond boven en onder de droge zone juist zeer goed water opnemen. Het waterafstotende gedeelte is vaak vrij gelokaliseerd. Als we zanddeeltjes uit een stuk waterafstotende bodem onder een elektronenmicroscoop vergelijken met zand uit een gezonde wortelzone, zien we organische afzettingen op zandkorrels waar het zand waterafstotend is (afbeelding 3). Dit treedt veel minder op bij zanddeeltjes uit het normale gras. Na extractie van deze waterafstotende afzettingen met behulp van oplosmiddelen en analyse hiervan in een laboratorium zijn ze geïdentificeerd als lipiden en wassen, waarvan bekend is dat ze zeer waterafstotend zijn.

Er is waarschijnlijk niet één enkele oorzaak aan te wijzen voor het ontstaan van deze lipiden en wassen rond de zandkorrels. Het lijkt er echter sterk op dat eerdere aanwezigheid van heksenkringen hier een rol bij zou kunnen spelen. Soms vertonen golfgreens droogteplekken in cirkels en randen zoals bij heksenkringen. Als monsters uit actieve heksenkringen onder vochtige omstandigheden op kweek worden gezet, groeit er schimmelmycelium uit de laag die het meeste waterafstotende zand bevat (afbeelding 4).

Uitgaande van de ervaringen in het Verenigd Koninkrijk lijkt het erop dat er een verband bestaat tussen het ontstaan van droogteplekken, de aanwezigheid van heksenkringen en de productie van waterafstotende stoffen door schimmels die heksenkringen veroorzaken, maar de kans is groot dat dit slechts een deel van het verhaal is. In de landbouw en op natuurlijke grasvelden komen waterafstotende plekken ook voor als er geen heksenkringen zijn waargenomen. Ook in andere situaties ontstaan er waterafstotende plekken, bijvoorbeeld in citrusboomgaarden na een brand. Volgens andere studies zouden schimmels die heksenkringen veroorzaken over het algemeen geen rol spelen bij het ontstaan van een waterafstotende laag, maar zou dit worden veroorzaakt door de productie van organische zuren bij de natuurlijke afbraak van vilt. Het is aannemelijk dat meerdere factoren een rol spelen.

Afbeelding 2. Water dat een parelend effect vertoont op waterafstotende bodem.

Wat kunt u doen om droogteplekken te voorkomen en te bestrijden? De eerste stap is de hoofdoorzaak te achterhalen. Is er echt sprake van een waterafstotende laag, of heeft het gras alleen last van droogtestress? Het irrigatiesysteem moet worden gecontroleerd en er moet een vochtmeter worden gebruikt om de watertoevoer aan te passen. Daarnaast moeten er teeltpraktijken worden ingezet om te proberen een diep wortelstelsel te ontwikkelen en eventuele inklinking te verminderen. Als de bodem echter waterafstotend is, en dat zal in de meeste situaties het geval zijn, moet dit direct worden aangepakt. Er zijn verschillende teeltbenaderingen die hierbij kunnen helpen. Vermindering van de viltlaag zal helpen de ontwikkeling van heksenkringen te beperken. Coring en topdressing met geschikte materialen kan ook helpen om waterafstotende grond te vervangen door vers materiaal. Als het ernstige droogteplekken betreft, beperk dan het gebruik van producten die ijzersulfaat bevatten. Dit middel heeft een verdrogend effect en zal ertoe leiden dat de plekken nog verder uitdrogen. Droogteplekken verhogen de stress voor de grasplant. Daarom is het een goed idee de maaihoogte te verhogen en het gras plat te rollen om de balrolsnelheid te verhogen. Een andere geschikte oplossing voor de lange termijn is om te kiezen voor dieperwortelende struis- en zwenkgrassen in plaats van straatgras, dat vatbaar is voor droogte.

Afbeelding 3. Organisch materiaal boven op zanddeeltjes afkomstig uit waterafstotend gras (links) en relatief schone zanddeeltjes uit normale grasvelden die niet zijn aangetast door droogteplekken.

Om het probleem snel te verhelpen worden wetting agents ingezet. Deze aanpak is een standaardpraktijk geworden in modern grasveldbeheer. Het is een zeer effectieve behandeling voor droogtestress, droogteplekken en waterafstotende bodems. De allereerste wetting agents werden meer dan veertig jaar geleden voor het eerst op gras gebruikt. De gekozen detergenten waren destijds voor algemeen gebruik en niet speciaal voor golfgreens. Recent onderzoek door universiteiten en commerciële organisaties heeft geleid tot de productie van zeer actieve wetting agents die een effectieve behandeling van droogteplekken bieden. De nieuwste wetting agents kunnen droogteplekken vrijwel volledig verhelpen, zelfs onder ongunstige omstandigheden, zoals slechte irrigatie, slechte beworteling en inklinking. In veel gevallen zijn het de wetting agents die het verschil maken als het erom gaat een speelveld van topkwaliteit te creëren, vooral wanneer ze worden gecombineerd met moderne laaggedoseerde meststoffen en beregeningsprogramma’s. Er zitten echter grote verschillen tussen de wetting agents die verkrijgbaar zijn op de markt, dus weeg uw keuze goed af. Doe grondig onderzoek en kies het juiste product voor uw situatie. Onthoud dat de beste resultaten worden behaald met een geprogrammeerde aanpak voor het toedienen van wetting agents waarbij al vroeg in het seizoen wordt gestart.

Afbeelding 4. Op kweek gezet bodemmonster met mycelium van heksenkringen. Merk op dat er geen mycelium aanwezig is aan de oppervlakte en in de diepere wortelzone.