Gazononderhoud: beluchten en verticuteren

Beluchten

Beluchting is belangrijk voor elk grasveld. Hoe vaak en hoe intensief dit moet worden gedaan, is afhankelijk van een aantal factoren. Het belangrijkst is hoe intensief een grasmat wordt betreden, samen met het onderliggende bodemtype. Een veelvuldig gebruikt grasveld met een fijne, kleiachtige bodem zal vatbaarder zijn voor inklinking en zal daarom intensiever en vaker moeten worden belucht dan een grasveld dat weinig te lijden heeft met een lichte, zanderige bodem waarin het water goed wordt afgevoerd.

Waarom moet ik beluchten?

Een gezonde bodem is een mengsel van vaste bodemdeeltjes, water, lucht, micro-organismen en organisch materiaal. Beluchten is nodig om de bodem gezond te houden en in de bodem een goed evenwicht te behouden tussen lucht en water. Als de bodem goed belucht is, zullen regen en irrigatiewater probleemloos in de bodem dringen. Het water wordt goed afgevoerd en de bodem blijft goed belucht. Dat laatste is belangrijk omdat de meeste nuttige micro-organismen aeroob zijn en zuurstof nodig hebben voor hun metabolisme. In slecht beluchte bodems kunnen micro-organismen niet normaal functioneren en wordt organisch materiaal niet goed afgebroken, waardoor er minder essentiële voedingsstoffen worden gerecycled.

Ook moeten alle planten een uitgebreid wortelstelsel ontwikkelen om goed te kunnen groeien en de weerstand in tijden van stress te maximaliseren door te zorgen dat ze water en voedingsstoffen kunnen opnemen. In een slecht beluchte bodem zijn de poriën kleiner als gevolg van betreding of door verlies van de bodemstructuur als gevolg van inklinking. Hierdoor hebben planten minder ruimte om te wortelen en is er bovendien slechts beperkte ruimte voor lucht en water. Betere beworteling in een goed beluchte grond helpt grasplanten ook om te overleven onder warme en droge omstandigheden.

De belangrijkste doelstellingen van beluchting zijn dus:

1. Inklinking tegengaan
2. De oppervlakteafwatering verbeteren
3. De luchttoevoer in de bodem verbeteren
4. De bodemstructuur verbeteren
5. Gunstigere omstandigheden creëren voor beworteling
6. De afbraak van organisch materiaal in de bovenste bodemlaag bevorderen
7. Het gras beter bestand maken tegen droogte (indirect door een diepere wortelgroei te bevorderen en de bodem open te houden voor regen en irrigatiewater).

Welke vormen van beluchting zijn er?

Er zijn veel verschillende soorten beluchting, maar slitten en gaten prikken met massieve pennen worden waarschijnlijk het vaakst toegepast.

Er zijn allerlei soorten slitpennen in verschillende vormen die op verschillende manieren werken, zoals (driehoeks)messen, beitels en wortelsnijders. Slitters penetreren het oppervlak om de beworteling te stimuleren en tegelijkertijd de luchtuitwisseling te maximaliseren en verstoringen tot een minimum te beperken. Slitten kan het beste worden gedaan in de najaars- en winterperiode, omdat het in de lente en zomer vaak droger is en de slitopeningen daardoor open kunnen gaan.

In de lente en zomer heeft gaten prikken met massieve pennen de voorkeur. Massieve pennen zijn verkrijgbaar in verschillende diameters en lengtes, maar alle pennen produceren een rond gat dat niet zal gaan gapen.

De bovenste 75-150 mm van de bodem moet regelmatig worden belucht. Welke methode hiervoor wordt gekozen, is afhankelijk van de grootte en de kwaliteit van het te beluchten grasveld. Grote recreatiegebieden gedomineerd door Engels raaigras, zwenkgras en straatgras kunnen het beste worden behandeld met op een tractor gemonteerde beluchtingsmachines die zijn uitgerust met massieve pennen of holle pennen. Er zijn tractorwerktuigen beschikbaar voor alle formaten tractoren en andere voertuigen om ervoor te zorgen dat het werk zo efficiënt mogelijk kan worden gedaan.

Voor kleinere oppervlakken kan beter worden gekozen voor compactere, zelfrijdende loopbeluchters, met name bij siergazons. Deze zijn verkrijgbaar via verschillende leveranciers/producenten en kunnen voorzien worden van pennen in verschillende soorten, maten en lengtes.

Voor pleksgewijze werkzaamheden is nog steeds een belangrijke rol weggelegd voor handgereedschappen (zoals de spitvork), met name om problemen zoals dry patch of plaatselijke problemen met de afwatering en/of inklinking aan te pakken.

Hoe zit het met hollow-coring?

Hollow-coring is een meer gespecialiseerde behandeling waarbij pluggen grond uit het bodemprofiel worden verwijderd met als doel om organisch materiaal aan de oppervlakte te verwijderen, slechte grond af te voeren en inklinking te verminderen. De diameter van de pennen varieert van 6 mm tot 25 mm en de werkdiepte is 75-100 mm. Deze bewerking brengt een grote hoeveelheid lucht in het bodemprofiel en biedt de mogelijkheid tot gronduitwisseling. Normaal gesproken wordt na deze behandeling een topdressing op basis van zand over het gebied verdeeld en in de open gaten ingewerkt.

Hoe zit het met diepe inklinking?

Als de bodem is ingeklonken waardoor de afwatering moeizaam verloopt, of als de bodemstructuur verslechterd is doordat de grond bewerkt is in natte omstandigheden, kunnen gespecialiseerde werktuigen worden ingezet. Dergelijke werktuigen worden op de achterkant van een tractor gemonteerd en zijn verkrijgbaar in verschillende maten voor gebruik op alle locaties en onder alle bodemomstandigheden. Het grootste is ongeveer 2,5 meter breed en heeft een werkdiepte tot 400 mm.

Machines zoals de Verti-Drain of de Wiedenmann werken min of meer hetzelfde als een handvork: diepe beluchting van het bodemprofiel wordt gecombineerd met wrikkende bewegingen om zo ook in diepe ingeklonken lagen breuken en scheuren te veroorzaken. Andere machines zoals de Shockwave en de Earthquake werken anders, maar het eindresultaat is hetzelfde. Deze machines zijn voorzien van trillende, roterende messen die sleuven maken in plaats van prikpennen die verticale gaten maken.

De timing van het behandelen van diepe inklinking is cruciaal. De grond moet een beetje vochtig zijn zodat de pennen makkelijk door de verschillende lagen kunnen prikken, maar droog genoeg om te kunnen breken en scheuren. Als de bodem te nat is, leidt een behandeling alleen maar tot versmering en doe je meer kwaad dan goed. Indien nodig is het najaar het beste moment voor deze bewerking.

Verticuteren

Verticuteren is iets anders dan beluchten. Het is in de eerste plaats bedoeld om het gras te verzorgen, verticale groei te stimuleren, laterale/kruipende groei te verwijderen, mos te verwijderen en de vorming van organisch materiaal tegen te gaan. Verticuteren kan worden gedaan met een simpele hark of ketting-eg, maar ook met sterk gemechaniseerde, gespecialiseerde verticuteermachines die zijn uitgerust met roterende verticale messen. Afhankelijk van het te behandelen gebied kan er worden gekozen voor een loopwerktuig of een tractorwerktuig. De keuze van het werktuig moet worden gebaseerd op het te bewerken gebied, de intensiteit van de behandeling en de vereiste kwaliteit van het eindresultaat.

Hoe intensief het gras moet worden geverticuteerd, is afhankelijk van het probleem dat moet worden opgelost. Bij routinematig verticuteren moet alleen de oppervlakte worden bewerkt, waarbij mos en organisch materiaal op de bodem worden verwijderd. Diep verticuteren, waarbij ook de bovenste bodemlagen worden behandeld, is alleen nodig als er door een onbalans in het onderhoudsprogramma te veel organisch materiaal is ontstaan. Overbewatering of overbemesting, te weinig beluchting en een slechte afwatering kunnen allemaal bijdragen aan een teveel aan organisch materiaal.

Verticuteren kan het gras flink beschadigen. Daarom mag deze bewerking alleen worden overwogen tijdens perioden van krachtige groei, d.w.z. in het voor- en najaar. In het voorjaar is verticuteren essentieel om mos uit de grasmat te verwijderen en de groei te stimuleren. In het najaar is verticuteren met name effectief als dit wordt gedaan om het gras aan het einde van het seizoen te renoveren, waarbij 3-4 werkgangen worden gemaakt om een gebied voor te bereiden voor doorzaaien. Tussendoor kan het gras regelmatig licht worden geharkt. Dit dient om het gras mooi te houden en moet worden gecombineerd met maaien en het reguleren van de hoeveelheid organisch materiaal op de bodem, zodat er op andere momenten minder intensieve behandelingen hoeven te worden toegepast.

Tips voor beluchten en verticuteren

1. De timing is heel belangrijk bij het beluchten. Voor fijn, hoogwaardig gras moet slitten worden beperkt tot de winter om te voorkomen dat de sleuven bij droogte open gaan. Voor het behandelen van diepe inklinking moet de bodem een beetje vochtig zijn zodat de pennen makkelijk in de grond dringen voor een optimaal effect.
2. Werk niet te snel maar kies een geschikte snelheid om de effectiviteit van de werkzaamheden te optimaliseren! Bij te snel rijden is de penetratie beperkt en is het risico groter dat er stukken gras loskomen.
3. Diep verticuteren is de meest effectieve manier om organisch materiaal uit de bovenste bodemlaag te verwijderen, maar de werkdiepte is hierbij beperkt, meestal 25 mm. De werkdiepte moet worden beperkt tot 75% van de afstand tussen de messen om te voorkomen dat het oppervlak wordt gedestabiliseerd. Als er twee werkgangen worden gedaan, moet de werkdiepte bij de tweede werkgang worden gehalveerd en mag de hoek maximaal 45% zijn.
4. Combineer beluchting in het geval van zware bodems met topdressing om de oppervlakteafwatering te verbeteren, de betredingstolerantie te bevorderen en organisch materiaal op de bodem uit te dunnen. Pluggen mogen maximaal een diameter van 12 mm hebben om te zorgen dat de gaten weer goed worden opgevuld.
5. Verticuteer alleen in perioden van sterke groei zodat het gras goed kan herstellen. Als u slechts één keer per jaar verticuteert, kunt u dit het beste in het najaar doen. Vroeg in het jaar mag pas worden geverticuteerd als het gras begint te groeien (mei), maar nooit bij warm/droog weer.
6. Probeer de verticuteerrichting te variëren en verticuteer als de grasmat droog is voor een beter resultaat. Verticuteer niet vlak voor het optillen van grasmatten.
7. Wacht na het toedienen van meststoffen 2-3 dagen met beluchten/verticuteren om te voorkomen dat de korrels beschadigd raken en het afgiftepatroon wordt verstoord. Door 7-10 dagen voor de werkzaamheden een conventionele meststof toe te dienen, worden de groei en het herstel bevorderd.