Uprawa rzepaku: doradztwo w zakresie odżywiania upraw

Zapotrzebowanie na składniki odżywcze

	Składnik pokarmowy (kg/ha)
Zakładany plon (t/ha)	Azot (N)	Fosfor (P2O5)	Potas (K2O)	Siarka (S)	Magnez (MgO)	Wapń (CaO)
3,5	210	85	190	35	30	56
4,5	260	100	220	45	35	70
5,5	300	110	240	50	40	80

Rola składników odżywczych

Azot

Najbardziej plonotwórczy pierwiastek, podstawowy składnik białek budulcowych i zapasowych.W okresie wiosennym oddziałuje na przyspieszenie odtwarzania rozet rzepaku ozimego,rozgałęzienia łodyg głównych oraz zwiększa konkurencyjność łanu wobec chwastów. Wpływa na prawidłowe wiązanie łuszczyn oraz decyduje o liczbie nasion w łuszczynie i masie tysiąca nasion.

Fosfor

Odpowiada za prawidłowy rozwój systemu korzeniowego, stanowiskładnik kwasów nukleinowych, występuje w lipidach obecnych we wszystkich błonach komórkowych.Uczestniczy w biosyntezie białka oraz syntezie tłuszczu, zwiększa liczbę zawiązywanych nasion rzepaku.

Potas

Wpływa na gospodarkę wodną roślin, a wraz z sodem, wapniem i magnezem reguluje uwodnienie plazmy. Uczestniczy w przemianie asymilatów i ich transporcie. Warunkuje jedną z najważniejszych cech jakościowych rzepaku, a mianowicie zawartość tłuszczu.Zwiększa zimotrwałość rzepaku ozimego oraz przeciwdziała jego wyleganiu, a także polepsza nektarowanie kwiatów.

Siarka

Kontroler metabolizmu azotowego, zwiększa szybkość przemian azotu w białko. Sprzyja lepszemu wykorzystaniu fosforu z nawozów mineralnych, optymalizuje zawartość potasu w roślinach, wpływa na liczbę zawiązywanych nasion w łuszczynie (bezpośredni wpływ na plon) oraz zwiększenie zawartości tłuszczu w nasionach rzepaku i wzrost całkowitej wydajności tłuszczu oraz poprawia wartość odżywczą oleju zwiększając udział nienasyconych kwasów tłuszczowych.Zwiększa odporność rzepaku na patogeny (pośredni wpływ na plon), ograniczając wystąpienie cylindrosporiozy roślin kapustowatych czy zgnilizny twardzikowej rzepaku ozimego.

Magnez

Wpływa na gospodarkę azotem, sprzyja pobieraniu fosforu oraz jego włączaniu w związki wysokoenergetyczne, fosfolipidy, kwasy nukleinowe i nukleoproteidy. Wpływa na masę 1000 nasion rzepaku i kształtuje zawartość tłuszczu w nasionach. Zwiększa odporność roślin na patogeny, utrudniając ich przenikanie przez ściany komórkowe oraz poprawia tolerancję rzepaku na działanie niskich temperatur.

Bor

Wpływa na rozwój systemu korzeniowego, przeciwdziała powstaniu zgorzeli rdzenia korzeniowego i stożka wzrostu.Zwiększa odporność na choroby poprzezwzrost odporności mechanicznej ścian komórkowych oraz przygotowuje rzepak ozimy do spoczynku zimowego w efekcie zagęszczenia soków komórkowych. Wpływa korzystnie na proces kwitnienia oraz zawiązywania i wykształcania nasion, reguluje gospodarkę wodną i wapniową w roślinie, zwiększa efektywność nawożenia rzepaku azotem, fosforem, potasem i magnezem, wpływa na proces transpiracji i oddychania.

Molibden

Wpływa na wysokość plonu oraz parametry jakościowe rzepaku w efekcie zwiększenia odporności na choroby, suszę i niskie temperatury.Reguluje gospodarkę azotową roślin, uczestniczy w redukcji azotanów,wpływa na detoksykację nadmiaru siarczanów w rzepaku, poprawia żywotność pyłku.

Mangan

Bierze udział w procesie fotosyntezy, odpowiadając za syntezę chlorofilu, uczestniczy w procesie oddychania roślin, stymuluje wzrost nowych komórek i oddziałuje na rozwój korzeni bocznych.Bierze udział we włączaniu azotu w związki białkowe oraz w syntezie cukrów, zwiększając odporność rzepaku na przemarzanie.Korzystnie wpływa na zawartość tłuszczu w nasionach. W okresie jesiennej wegetacji rzepaku obniża zawartości auksyn w roślinach, ograniczając wzrost roślin i przyczyniając się do ich lepszego przygotowania do okresu zimowego.

Cynk

Wpływa na prawidłowe zawiązywanie kwiatów i łuszczyn przez roślinę.

Miedź

Zwiększa plonowanie i zawartość tłuszczu w nasionach rzepaku

Deficyty składników odżywczych

	Składnik odżywczy	Opis
	Azot	słaby rozwój roślin, słabsze kwitnienie i zawiązywanie nasion, obniżenie plonowania, zmniejszenie mrozoodporności rzepaku ozimego, czerwienienie najniższych starszych liści, z czasem przechodzące w kolor pomarańczowy lub jasnobrązowy, czerwienienie lub blednięcie liści łodygowych.
	Fosfor	ograniczenie rozwoju systemu korzeniowego, obniżenie plonu nasion, pogorszenie wykorzystania przez rzepak pozostałych składników pokarmowych, ciemnienie liści, poczynając od brzegów blaszki liściowej, przy znacznym deficycie fioletowienie liści.
	Potas	obniżenie mrozoodporności rzepaku ozimego, słabsze kwitnienie i zawiązywanie nasion, żółknięcie i brunatnienie liści rzepaku pojawiające się początkowo na brzegach blaszki liściowej, z czasem przechodząc do środka w obszarze pomiędzy nerwami.
	Siarka	słabsze kwitnienie i zawiązywanie nasion, marmurkowate chlorozy młodych liści lub przebarwienia na kolor fioletowy powierzchni pomiędzy nerwami młodszych liści, które są łyżeczkowato wygięte. Kwiaty rzepaku jaśniejsze, czasem białe, słabe zawiązywanie, odrzucanie zawiązków łuszczyn.
	Magnez	ograniczenie procesu fotosyntezy, chloroza pomiędzy nerwami, z czasem czerwienienie liści i nekrozy.
	Bor	w okresie jesiennym ograniczenie rozwoju systemu korzeniowego, wytworzenie charakterystycznej pustej przestrzeni (tzw. kawerny) w korzeniu rzepaku, zasychanie i zniekształcanie liści, zamieranie pąka wierzchołkowego – zgorzel oraz zasychanie i opadanie pąków, kwiatów i łuszczyn, które rozpoczyna się zamieraniem szypułek. Przebarwienie blaszki liściowej na kolor czerwono-fioletowy i jej łyżeczkowate podwinięcie ku dołowi. W okresach intensywnego wzrostu pękanie łodyg i słabe zawiązywanie łuszczyn, obniżenie plonu użytkowego rzepaku.
	Molibden	zaburzenia we wzroście rzepaku, pomimo dobrego zaopatrzenia roślin w azot. Bielenie głównych nerwów liściowych, pękanie blaszki liściowej, łyżeczkowatość liści.
	Mangan	spadek ogólnej kondycji roślin, zmniejszenie ilości łuszczyn i zawartości tłuszczu w nasionach rzepaku.

Metody nawożenia

Wysoką efektywność nawożenia uzyskuje się na glebach o uregulowanym odczynie, odpowiedniej strukturze i zasobnych w materię organiczną. Na takim stanowisku w celu uzyskania plonu na poziomie 4 – 5 t nasion/ha zalecane jest nawożenie w zakresie 140 – 180 kg K₂O/ha i 80 – 110 kg P₂O₅/ha.

Na glebach o niskiej zasobności nawożenie mineralne fosforem i potasem należy zwiększyć o około 20 – 50% w stosunku do potrzeb.

Rzepak ozimy przed siewem powinien być nawożony fosforem i potasem, a w razie potrzeby również azotem, magnezem, siarką i mikroelementami. Dobrze rozwinięty łan rzepaku pobiera jesienią 20 – 30 kg P₂O₅ i 60 – 90 kg K₂O.

Nawożenie rzepaku ozimego potasem (szczególnie na glebach o co najmniej średniej zasobności) można podzielić na dwie części, około 1/2 – 3/4 jesienią przedsiewnie i 1/2 – 1/4 późną jesienią lub wczesną wiosną.

System nawożenia potasem należy tak dopracować, aby po zbiorze przedplonu doprowadzić zasobność gleby w przyswajalny potas do co najmniej górnego zakresu poziomu średniego.

Ustalając wysokość nawożenia mineralnego fosforem i potasem poza potrzebami rzepaku i zasobnością gleby należy uwzględnić dopływ składników z przyorywanych resztek pożniwnych i nawozów naturalnych.

Dobrze rozwinięty łan rzepaku jesienią powinien pobrać od 60 do 80 kg N/ha.

Na stanowiskach ubogich w azot zalecane jest nawożenie rzepaku ozimego tym składnikiem w okresie jesiennym w ilości od 40 do 50 kg N/ha.

W okresie jesiennym w fazie 5 – 7 liści zalecane jest dokarmianie pozakorzeniowe rzepaku ozimego mikroelementami, głównie borem, manganem i molibdenem w ilościach 100 – 250 g B/ha, 80 – 200 g Mn/ha i 10 – 20 g Mo/ha.

Dawkę azotu należy dzielić tylko w przypadku gdy przekracza 100 kg N/ha. Zaleca się dwa terminy nawożenia azotem – tuż przed wiosennym ruszeniem wegetacji (50 – 75%) i tuż przed kwitnieniem (25 – 50%dawki całkowitej).

Dolistne dokarmianie mocznikiem zalecane jest od fazy rozety do fazy przed kwitnieniem. W fazie rozety i zwartego zielonego pąka zalecane jest dokarmianie roztworem mocznika o stężeniu 12%, przed kwitnieniem w fazie żółtego pąka roztworem o stężeniu 7 – 10%.

W zależności od dostępności w glebie dawka siarki powinna wynosić od 1/3 do 1/4 dawki azotu. Zalecane jest również dokarmianie pozakorzeniowe siedmiowodnym siarczanem magnezu.

Przy optymalnym poziomie zasobności gleby zaleca się aplikację magnezu w ilości 6 kg/tonę nasion. W stanowiskach zasobnych w magnez zaleca się tylko dolistne dokarmianie prowadzone od fazy rozety do kwitnienia.