Stawy – jak wykorzystać w pełni ich potencjał

W tym artykule: 

• Dlaczego stawy są tak ważne? 
• Jak odpowiednio zarządzać stawem? 
• Typowe problemy ze stawami 
• Jak wyeliminować glony ze stawu? 
• Kiedy i jak stosować ProCrystal? 
• Jak osiągnąć najlepsze rezultaty…
• Podsumowanie 

Stawy są istotną częścią środowiska. Istnieje kilka definicji stawów, a według jednej z nich (autorstwa brytyjskiej organizacji Freshwater Habitats Trust) każdy zbiornik wodny o powierzchni od 1 m2 do 2 hektarów, w którym przez ponad 4 miesiące w roku znajduje się słodka woda, traktowany jest jako staw. Stawy mogą występować naturalnie lub być stworzone przez człowieka i są dość powszechnym elementem ogrodów, parków, pól golfowych oraz krajobrazu jako takiego. Liczba stawów systematycznie spada, a 80% tych, które wciąż istnieją, pozostaje w złym stanie. Istnieje jednak kilka prostych sposobów, aby nimi zarządzać i poprawić ich jakość. 

Dlaczego stawy są tak ważne? 

Stawy można spotkać w wielu różnych miejscach, od miast i wsi – w przydomowych ogródkach lub jako element parków czy terenów rekreacyjnych – po pola uprawne, tereny zalewowe, wrzosowiska i lasy. Są one ważnym elementem naszego krajobrazu i powinniśmy dążyć do zachowania jak największej liczby tych istniejących, a w miarę możliwości także tworzenia nowych. Dobrze utrzymany staw jest chętnie odwiedzany, nie tylko przez lokalnych mieszkańców. Często skupia się wokół niego życie miejscowej ludności, która może korzystać z ustronnego miejsca do odpoczynku – co w obecnych, tak pełnych pośpiechu czasach jest tym bardziej cenne. 

Być może jeszcze ważniejsze jest jednak to, że w okolicy stawu żyją dzikie zwierzęta, a porasta go bujna roślinność – dlatego też jego obecność znacznie zwiększa bioróżnorodność danego obszaru. Szacuje się, że co najmniej dwie trzecie gatunków zwierząt żyjących w okolicy zbiorników słodkowodnych zlokalizowanych jest właśnie nad stawami. Są to między innymi owady, płazy (żaby, ropuchy i traszki) oraz ryby, ale także większe ssaki, ptaki oraz rośliny. Niektóre z nich to gatunki zagrożone, które potrzebują takich siedlisk do rozmnażania oraz przetrwania. 

Jak odpowiednio zarządzać stawem? 

Trudno jest udzielić konkretnych wskazówek dotyczących zarządzania stawami, ponieważ różnią się one w zależności od wielkości i głębokości danego zbiornika, otaczającego go obszaru, a także lokalnej flory i fauny. Prace zawsze powinny być jednak poprzedzone planowaniem: należy przede wszystkim zastanowić się nad funkcją stawu. Do czego ma służyć? Jakie są jego zalety? Warto także przeprowadzić ocenę ryzyka, aby podjąć decyzje odpowiednie względem obowiązujących wymogów prawnych. W szczególności należy uzyskać odpowiednie zezwolenia, aby w trakcie prowadzonych prac nie wyrządzić szkody zagrożonym gatunkom. 

Niestety nie ma idealnego czasu na prowadzenie prac związanych z zarządzaniem stawem, ponieważ w różnych porach roku wpływają one na różne gatunki. W ramach dobrej praktyki warto pamiętać o następujących kwestiach: 

1. Prace wodne najłatwiej prowadzi się wówczas, gdy poziom wody jest niski, czyli późnym latem lub wczesną jesienią. W tym czasie większość zwierząt już się rozmnożyła, przemieściła dalej lub padła, a rośliny zaczynają obumierać po wyprodukowaniu nasion. 
2. Późne lato i wczesna jesień to najlepsza pora do przeprowadzenia prac porządkowych, podczas których nie należy jednak usuwać zbyt dużej ilości mułu, ponieważ może on zawierać jaja i larwy owadów. 
3. Regularnie usuwaj ze stawu opadłe liście, zwłaszcza jesienią. Liście, które pozostaną w stawie, zwiększą zawartość składników odżywczych, stymulując wzrost glonów, zwłaszcza w trakcie wiosennego ocieplenia. 
4. Jeśli to konieczne, przytnij okoliczne drzewa, aby zminimalizować ilość liści. Prace przy drzewach najlepiej wykonywać zimą (od listopada do lutego), aby nie niepokoić gniazdujących ptaków. 

Typowe problemy ze stawami 

Głównym problemem związanym z zarządzaniem stawami jest występowanie glonów. Oprócz nieestetycznego wyglądu obniżają one poziom tlenu w wodzie, co może mieć katastrofalne skutki dla innych organizmów wodnych, zarówno roślin, jak i zwierząt. Ich obecność może również stanowić fizyczną przeszkodę w takich działaniach jak nawadnianie, uprawianie sportów wodnych czy wędkowanie. 

Istnieją setki różnych gatunków glonów. Niektóre z nich mogą być zawieszone w wodzie, podczas gdy inne rozprzestrzeniają się po powierzchni w postaci długich włókien. Widoczne skutki obecności glonów w stawie to: 

• Pływający zielony osad 
• Efekt „zupy z zielonego groszku” spowodowany drobnymi glonami zawieszonymi w wodzie 
• Skrętnica: bardzo pospolite, gęste glony stawowe przypominające zielone włosy, które unoszą się pod powierzchnią lub na niej bądź przylegają do roślin na obrzeżach stawu 

Problem z glonami prędzej czy później wystąpi w każdym stawie, jednak rośliny te zwykle rozwijają się w miejscach nasłonecznionych, przy bardzo małej ilości cienia, który zwykle dają krzewy czy drzewa. Sprzyja im również obecność w wodzie fosforanów i azotanów. Może być to konsekwencją zbyt dużej ilości osadu (materii organicznej) na dnie, opadających roślin (liści drzew), odchodów ryb bądź dostawania się składników odżywczych do stawu wraz z wodą powierzchniową z okolicznych terenów (zwłaszcza w przypadku niewłaściwego stosowania nawozów) lub poprzez przyłączenie kanałów odwadniających. 

Jak wyeliminować glony ze stawu? 

Fizyczne usuwanie glonów możliwe jest tylko w przypadku małych stawów. Może to jednak zaszkodzić miejscowej przyrodzie, nie eliminując przy tym problemu w całości. Alternatywą jest użycie produktu do pielęgnacji stawów, na przykład ProCrystal firmy ICL. ProCrystal przeznaczony jest do zwalczania pływających lub unoszących się na powierzchni jednokomórkowych i nitkowatych glonów występujących w stawach lub zamkniętych zbiornikach wodnych. 

ProCrystal zawiera mieszankę bakterii, które szybko pochłaniają i rozkładają nadmiar azotu (azotanów i azotu amoniakalnego) oraz fosforany, którymi żywią się glony. Po zastosowaniu glony szybko giną, ponieważ pozbawione są składników odżywczych niezbędnych do ich rozwoju. W efekcie przywrócona zostaje naturalna równowaga środowiska, a przejrzystość wody poprawia się w ciągu kilku dni. 

Kiedy i jak stosować ProCrystal? 

ProCrystal najlepiej stosować, gdy glony zaczną się rozwijać lub gdy warunki będą sprzyjać ich rozprzestrzenianiu, zazwyczaj od wiosny do końca lata, a nawet wczesnej jesieni. Produkt ProCrystal dostępny jest w saszetkach, które należy równomiernie rozmieścić na powierzchni wody. Można to zrobić z brzegu lub, w przypadku dużych stawów, z łodzi. Po zastosowaniu specjalne, nieszkodliwe bakterie ProCrystal szybko rozprzestrzenią się w całym zbiorniku. Zabieg należy powtarzać, aby utrzymać przejrzystość wody przez cały pożądany okres. 

Jak osiągnąć najlepsze rezultaty 

Obecność składników odżywczych, które dostają się do stawu, zapobiega obniżeniu się poziomu azotanów i fosforanów. W związku z tym należy podjąć kroki w celu zminimalizowania spływu wód powierzchniowych z okolicznych terenów, pozostawiając strefę buforową w postaci wyższej trawy lub innej roślinności wokół stawu oraz jego brzegów. Należy także sprawdzić, czy w stawie nie ma kanałów wlotowych, przez które w odprowadzanej wodzie mogą dostawać się do stawu składniki odżywcze. W przypadku obecności takich kanałów zastosowanie ProCrystal nie przyniesie prawdopodobnie optymalnych wyników. 

Należy postępować zgodnie z instrukcjami dotyczącymi prawidłowego stosowania ProCrystal. W szczególności należy zwrócić uwagę na zalecaną dawkę podaną na etykiecie. W zależności od głębokości stawu dawka znacząco się różni, dlatego należy dokładnie określić wielkość zbiornika. W przypadku stawu o głębokości mniejszej niż 1 m ProCrystal należy początkowo stosować w dawce 300 g na 100 m2 (może się wydawać, że to spora powierzchnia, ale w rzeczywistości to tylko 10 m × 10 m), powtarzając aplikację co 30–60 dni (120 g). W przypadku głębszych zbiorników (> 1 m2) początkowa dawka powinna wynosić 500 g na 100 m2, a następnie 200 g co 30–60 dni. 

Podsumowanie 

Stawy są integralną częścią przyrody i stanowią cenny zasób, o który powinniśmy dbać z korzyścią zarówno dla lokalnej społeczności, jak i dla środowiska. Odpowiednie zarządzanie znacząco przyczyni się do utrzymania stawów w dobrym stanie. Należy je jednak stale monitorować, aby jak najszybciej identyfikować potencjalne problemy. Glony mogą mieć katastrofalne skutki dla estetyki i możliwości korzystania ze stawów, a także dla fauny i flory, dlatego należy się ich pozbyć przy pierwszej okazji. ProCrystal to przyjazne dla środowiska rozwiązanie, które pozwala szybko i skutecznie rozwiązać problem. Osoby, które mają pod opieką mniejszy lub większy staw, powinny upewnić się, że produkt ten znajdzie się na liście zakupów.